Ernstig ziek zijn betekent niet bij de pakken neer gaan zitten. De tuinders van de Toon Tuin in Ede ploegen de aarde weer om voor een nieuw moestuinseizoen. Even alle sores vergeten door lekker buiten bezig te zijn. 

Van maart tot en met oktober werken (ex)-kankerpatiënten en hun begeleiders wekelijks op een stuk grond in tuinenpark De Koekelt aan de Inschoterweg. ,,Het fijne is dat je hier met mensen in contact komt die in hetzelfde schuitje zitten. Je hoeft niks uit te leggen”, zegt Jannie Melis (71).

Kanker is een ziekte die zowel lichamelijk als geestelijk veel van iemand vraagt. Tijdens en na een behandeling is het belangrijk om zo gezond mogelijk te leven. ,,We proberen de mensen die kanker hebben (gehad) door tuinieren te motiveren te bewegen, actief te zijn en gezond te eten”, zegt Cees van den Heijkant (71), coördinator van het Toon Hermans Huis in Ede, een inloophuis voor mensen met kanker, en initiatiefnemer van de Toon Tuin.

Helende tuinen

Inspiratie voor de tuin haalde de Edenaar uit een artikel over ‘Healing Gardens’. Een pilotproject in Almere waar een groep mensen tijdens en na hun zware behandelingen tegen kanker werkte in een moestuin. ,,Hoogleraar Ellen Kampman, van de Wageningen Universiteit, onderzocht de invloed daarvan op het herstelproces.” Op uitnodiging kwam Kampman naar Ede om een lezing te houden over wat bewegen en gezonde voeding kan betekenen voor mensen met kanker. ,,Zeven mensen gaven aan behoefte te hebben aan zo’n tuin”, zegt Van den Heijkant. Na contact met tuinenpark De Koekelt, ‘ze waren meteen enthousiast en stelden een stuk grond beschikbaar’, kon het project van start.

De groep, tussen de veertig en vijfenzeventig jaar, werkt er iedere woensdag van half twee tot vier uur. De drie begeleiders zijn ervaren tuinders. ,,Zij hebben meer kracht dan de deelnemers en kunnen het zware werk doen zoals de kruiwagens rijden.” Van den Heijkant weet wat het is om ziek te zijn. ,,Ik heb blaaskanker gehad, dé drijfveer om dit op te zetten.”
Vaak weerhouden de zware behandelingen mensen met kanker ervan gezond te eten, omdat ze domweg geen zin in eten hebben. Bezig zijn in de tuin motiveert dan. ,,Ze nemen de boontjes hier zo van de plant mee naar huis of fietsen ’s avonds nog even langs voor verse sla. En delen recepten”, zegt Van den Heijkant.

Tweede seizoen

De Toon Tuin gaat zijn tweede seizoen in. De zeven deelnemers van het eerste uur zijn er allemaal nog, aangevuld met twee nieuwe tuinders. In de tuin zijn de werkzaamheden in volle gang. De aardbeien staan te pronken in hoge bakken. ,,Zo kunnen mensen blijven staan. Niet iedereen heeft de lichamelijke conditie om op zijn knieën te zitten”, legt van den Heijkant uit.

Anneke Hopman en Mariet van Pol zijn bezig om frambozenstruiken aan een draad vast te zetten. ,,Het is heerlijk om lekker buiten te zijn en samen wat te doen”, zegt Van Pol. Ze is er dit jaar voor het eerst bij. ,,De mensen hebben hier aan een half woord genoeg. Als je zegt dat je enorm gespannen bent voor de uitslag van een scan, weten ze precies hoe dat voelt.” Het gaat niet alleen over kanker. ,,We hebben het ook over kleinkinderen of andere leuke dingen en lachen ook. Zonder humor is het niet te doen”, zegt Van den Heijkant. 

Voor Hopman is het haar tweede seizoen. ,,Vorig jaar hebben we veel moeten sproeien, zo droog was het. Hopelijk is de oogst dit jaar beter.” Hopman is genezen. Ze heeft onlangs nog een controle gehad en ‘alles was goed’. ,,De groep voelt veilig. We hebben een groepsapp en daar komt heel wat lief en leed voorbij. Doordat iedereen zo goed weet wat het is, praat je er ook makkelijker over met elkaar.”

Meer adem, meer energie

In een hoek van de tuin zijn aardperen gepoot. ,,Die lust ik echt niet”, zegt Jannie Melis (71). Melis hoorde in 2017 dat haar kanker terug was. ,,Ik heb uitgezaaide borstkanker. Hierdoor heb ik een zeer beperkte energie en ben ik kortademig. Door te werken in de buitenlucht krijg ik meer adem en meer energie.” 

Soms moet Melis zich er wel toe zetten om te gaan. ,,Vooral als ik moe ben. Maar als je hier dan bent, dan is het goed.” Melis wordt niet meer beter. ,,Hoe lang ik nog heb weet ik niet en dat wil ik ook niet weten. Ik probeer zo bewust mogelijk te leven, in het hier en nu.” De ziekte is wel altijd aanwezig. ,,Maar hier in de tuin ben ik er niet mee bezig. Dat is fijn. Je maakt je even nergens druk om.”
Andere tuinders van het complex komen af en toe een kijkje nemen. ,,Het is leuk als je dan hoort dat mensen bewondering hebben voor de manier waarop wij het hier doen. Zo zien ze dat ongeneeslijk ziek zijn niet het einde betekent.”

Melis houdt zich niet bezig met het feit of ze de boontjes die ze zaait nog wel zal kunnen oogsten. ,,We praten niet over de dood met elkaar. Dat probeer ik ook los te laten, je weet toch niet wanneer het zo ver is. Je moet gewoon doorgaan met ademhalen, eruit halen wat erin zit. We stimuleren elkaar daar ook in. Er werken hier geen mensen die bij de pakken neer gaan zitten.”

Tekst Erika van Gils

Foto: Hermans Stöver

30 april 2019